Leczenie ankyloglossi, czyli o podcinaniu wędzidełka języka w gabinecie stomatologicznym

Ankyloglossia to zespól zaburzeń funkcji języka spowodowanych jego zbyt krótkim wędzidełkiem. Podcinanie skróconego wędzidełka języka jest skuteczną metodą pomocy dziecku i mamie w sytuacji, kiedy karmienie piersią jest utrudnione. Zabieg może wykonać chirurg w gabinecie stomatologicznym. Samo podcięcie wędzidełka nie rozwiązuje jednak problemu – ważna jest rehabilitacja  języka w celu przywrócenia jego prawidłowej funkcji.

Wędzidełko języka to błona łącząca język z dnem jamy ustnej i wpływająca na jego ruchomość. Jeśli jest ono zbyt krótkie, już wkrótce po porodzie mogą pojawić się problemy z prawidłowym ssaniem i pobieraniem pokarmu przez niemowlę. Dotyczy to zarówno karmienia piersią, jak i z butelki. Dziecko ze skróconym wędzidełkiem języka nie potrafi efektywnie ssać i bywa zdenerwowane, z kolei kobieta może odczuwać ból, stres, a także może mieć poranione brodawki. Szacuje się[1], że skłonność do zbyt krótkiego wędzidełka dotyczy ok. 4-10% populacji i częściej dotyka chłopców niż dziewczynki[2]. Nie są znane wszystkie przyczyny występowania skróconego wędzidełka, natomiast istotną rolę odgrywają dziedziczone geny¹. Często zaburzeniom związanym ze skróconym wędzidełkiem towarzyszą nieprawidłowe napięcia mięśniowe diagnozowane przez fizjoterapeutów lub osteopatów.

Co świadczy o problemie z wędzidełkiem języka?
O skróconym wędzidełku języka dowiadujemy się najczęściej podczas wizyty u doradcy laktacyjnego czy neurologopedy. Dzieci z krótkim wędzidełkiem mogą mieć  problem z uchwyceniem brodawki - chwytają ją zbyt płytko, mogą ssać pokarm krótko, nerwowo, szybko męczą się karmieniem, połykają powietrze, „mlaszczą”. Często wcześnie rezygnują ze ssania i pozostają głodne, dając temu wyraz płaczem. Na problem skróconego wędzidełka u niemowlęcia wskazywać mogą również: dyskomfort mamy podczas karmienia czy obolałe, zniekształcone lub popękane brodawki. Bywa również tak, że dziecko w trakcie prób karmienia zamiast jeść, szybko się męczy i zasypia, nie najadając się, w efekcie czego niewystarczająco przybiera na wadze.
Tego typu objawy powinny być alarmujące i wymagają konsultacji z doradcą laktacyjnym. Nieprawidłowe wędzidełko może zaburzać proces laktacji, wywołując zastoje i zapalenie piersi, a pozostawione bez interwencji może skutkować jej szybszym zakończeniem.

Nie wszystkie problemy z wędzidełkiem są jednak widoczne na pierwszy rzut oka, a ich objawem nie zawsze są trudności w karmieniu. Czasami, mimo skróconego wędzidełka, objawy nie są zauważalne. Dzieje się tak za sprawą mechanizmów kompensacyjnych, kształtujących się od momentu narodzin, a mających na celu utrzymanie prawidłowego odżywienia niemowlęcia. Mama z dzieckiem tworzą jedyny w swoim rodzaju tandem ukierunkowany na prawidłowy wzrost i rozwój. Jednym z takich mechanizmów może być hiperlaktacja, czyli nadmierny wypływ mleka z piersi matki, dzięki czemu dziecko dostaje wystarczającą ilość pokarmu, nawet w sytuacji, kiedy samo nie jest w stanie efektywnie go pobierać.

Czym może skutkować pozostawienie skróconego wędzidełka?
Ocena ruchomości języka i prawidłowości ssania powinna zostać przeprowadzona jak najszybciej po porodzie, najlepiej przez doradcę laktacyjnego lub neurologopedę. To bardzo ważne zarówno dla dalszego przebiegu laktacji u mamy, jak i rozwoju organizmu dziecka.
Zbyt krótkie wędzidełko może w przyszłości skutkować problemami o podłożu stomatologicznym (nieprawidłowy rozwój szczęki, żuchwy, sklepienia podniebienia, wady zgryzu, próchnica), jak i problemami logopedycznymi związanymi z zaburzeniami funkcji języka (wady wymowy), a także laryngologicznymi (nieprawidłowe oddychanie). Czasem skrócone wędzidełko utrudnia rozszerzanie diety o pokarmy stałe, a nawet powoduje odruchy wymiotne. Dzieci ze skróconym wędzidełkiem języka miewają np. trudności w lizaniu lodów, a w dorosłym wieku mogą odczuwać np. dyskomfort przy całowaniu.

Jak przygotować się do zabiegu podcięcia wędzidełka i jak on przebiega?
Po zdiagnozowaniu ankyloglossi u dziecka należy odpowiednio przygotować się do zabiegu. Polega to na wykonywaniu przez minimum tydzień kilku nieskomplikowanych ćwiczeń pod okiem neurologopedy lub doradcy laktacyjnego. Po zabiegu podcięcia wędzidełka następuje kontynuacja ćwiczeń, mająca na celu przywrócenie prawidłowej funkcji języka przez okres od 2 tygodni do 2 miesięcy - w zależności od indywidualnych potrzeb dziecka.
Sam zabieg podcięcia wędzidełka języka trwa kilka minut i jest on wykonywany w znieczuleniu powierzchniowym - płyn znieczulający aplikowany jest watką na błonę śluzową. Dziecko jest trzymane na rękach przez rodzica, który siedzi na fotelu stomatologicznym. Lekarz podcina wędzidełko, a następnie dziecko jest przystawiane do piersi mamy. Dla zwiększenia komfortu mamy, co też wpływa pozytywnie na laktację, zalecamy aby przy samym zabiegu był obecny tata. Mama w tym czasie może się spokojnie przygotować do karmienia. Istotne jest, aby dziecko nie było mocno najedzone lub bardzo głodne przed wizytą, co pozwoli efektywnie przystawić je do piersi po zabiegu. Nie ma potrzeby zakładania szwów, rana goi się w sposób naturalny. Mleko mamy i ślina dziecka stwarzają idealne warunki do gojenia, co trwa około tygodnia.
Zabieg podcięcia wędzidełka powinna wykonywać osoba uprawniona do przecinania tkanek – może to być lekarz lub lekarz dentysta. Trzeba pamiętać, że sam zabieg nie rozwiązuje problemu. Aby skutecznie pozbyć się związanych z ankyloglossją dysfunkcji (zaburzona praca języka, napięcia mięśniowe) konieczna jest odpowiednia rehabilitacja, czyli ćwiczenia pod okiem specjalistów: neurologopedy, doradcy laktacyjnego, a czasami także fizjoterapeuty lub osteopaty.

 [1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3408277/ 
[2] http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tongue-tie/basics/risk-factors/con-20035410