Wędzidełko to nie wszystko, czyli jak rozwiązać problem z językiem?

Autorzy: lek. dent. Filip Felbór, chirurg stomatologiczny; Ewelina Filipczak - Rosa, logopeda, terapeuta miofunkcjonalny; Julia Tanasiewicz, higienistka stomatologiczna specjalizująca się w opiece laktacyjnej

Rodzice niemowląt, u których pojawiają się problemy z karmieniem piersią, butelką lub przy rozszerzaniu diety, często dowiadują się, że powinni wykonać u swojego dziecka zabieg przecięcia wędzidełka. Zdarzają się nawet przypadki, że rodzice chcą to zrobić profilaktycznie (!). Zanim jednak udamy się do gabinetu chirurga stomatologicznego w celu korekty skróconego wędzidełka, warto szerzej spojrzeć na problem i upewnić się, czy aby na pewno ingerencja chirurgiczna jest wskazana. W diagnostyce tego złożonego problemu pomoże logopeda, a najlepiej terapeuta miofunkcjonalny.

O ankyloglossii, czyli zespole zaburzeń funkcji języka spowodowanych zbyt krótkim wędzidełkiem oraz samym zabiegu jego przecięcia pisaliśmy szerzej tutaj. Dziś chcielibyśmy zwrócić uwagę na fakt, że skrócone wędzidełko języka nie musi (i często nie jest) głównym „winowajcą” problemów, z jakimi przychodzą do gabinetu zabiegowego rodzice niemowląt i małych dzieci. Stawiając na szali ingerencję chirurgiczną, warto podejść do tematu interdyscyplinarnie i nieco szerzej spojrzeć na problem. Usystematyzowanie wiedzy i właściwa diagnostyka mogą spowodować nie tylko uniknięcie niepotrzebnego zabiegu, ale również wielu innych komplikacji, które mogą ujawnić się na późniejszym etapie rozwoju dziecka. Decyzja o zabiegu nie może być decyzją pochopną, ponieważ do prawidłowego leczenia ankyloglossii potrzebna jest kompleksowa diagnostyka malucha, która zapewni odpowiednie przygotowanie i rehabilitację pozabiegową. Bardzo często problem jest złożony i nie obejmuje jedynie obszaru jamy ustnej.

Zaburzenia funkcji języka – od czego zacząć?
Kiedy zauważymy problemy, które mogą wynikać z nieprawidłowej pracy języka np. trudności z karmieniem piersią czy rozszerzeniem diety o pokarmy stałe, w pierwszej kolejności pomocna będzie konsultacja u doradcy laktacyjnego i/lub logopedy. Doradca laktacyjny oceni technikę karmienia, budowę piersi, a także sprawdzi czy trudności nie leżą po stronie dziecka (np. wzmożone napięcie mięśniowe, nieprawidłowa budowa wędzidełka). W części przypadków pomoc samego doradcy laktacyjnego może wystarczyć, w innych zasadna będzie konsultacja z logopedą, a dokładniej terapeutą miofunkcjonalnym.

Rola terapii miofunkcjonalnej w problemach z wędzidełkiem
Terapia miofunkcjonalna to specjalistyczna forma terapii logopedycznej, która skupia się na diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń w funkcjonowaniu mięśni twarzy, jamy ustnej i gardła. Jej celem jest m.in. wyeliminowanie bądź zmniejszenie zaburzeń ssania, połykania, oddychania, a także mowy poprzez np. ćwiczenia mięśniowe i relaksacyjne. Współpraca z takim specjalistą będzie parasolem dla wszelkich działań terapeutycznych, które mogą okazać się zasadne, w tym fizjoterapii czy interwencji chirurgicznej. Logopeda nie tylko oceni funkcje języka, ale sprawdzi pracę całego kompleksu ustno-twarzowego, a także przepony, i wskaże, w czym może tkwić problem i jak go rozwiązać.

Tu liczy się leczenie zespołowe
Logopeda pracuje z pacjentem i jego rodzicami nad przywróceniem prawidłowej pracy języka i kompleksu ustno-twarzowego. Równoczasowo logopedę często wspiera fizjoterapeuta, który pracuje nad prawidłową motoryką całego ciała dziecka. Przeprowadzenie skutecznej terapii wielokrotnie uniemożliwia logopedzie skrócone wędzidełko. W takich wypadkach pacjent powinien trafić do chirurga na zabieg przecięcia wędzidełka, do którego logopeda przygotowuje małego pacjenta poprzez serię odpowiednich ćwiczeń, a także przeprowadza później rehabilitację pozabiegową. Terapia może zostać uzupełniona o wsparcie osteopaty, który np. wykona drenaż limfatyczny usprawniający rehabilitację i powrót dziecka do formy.

Przed wizytą u chirurga warto wykorzystać wszystkie dostępne metody leczenia zachowawczego. W niektórych przypadkach okazuje się, iż zespołowa praca specjalistów nad całym ciałem daje możliwość uniknięcia przecięcia wędzidełka. Natomiast zbyt pochopne wykonanie zabiegu chirurgicznego, bez dokładnego zdiagnozowania i odpowiedniego przygotowania pacjenta zmniejsza szanse na osiągnięcie jak najlepszego efektu terapeutycznego. Warto podejść do tematu holistycznie, ponieważ problem jest złożony i nie dotyczy tylko nieprawidłowej budowy anatomicznej wędzidełka i jednego specjalisty, lecz zaburzenia funkcji całego aparatu oralnego.
Gdy zostanie rozpoczęta terapia logopedyczna, a maluch dalej będzie miał trudności w pobieraniu pokarmu może okazać się wskazana pomoc doradcy laktacyjnego, w celu zadbania o laktację mamy, a także prawidłowy wzrost i rozwój dziecka.

Skrócone wędzidełko a wady zgryzu
Zignorowanie problemu skróconego wędzidełka i innych zaburzeń z nim związanych, może w przyszłości skutkować wieloma problemami o różnym podłożu, również stomatologicznym. Może to być zarówno nieprawidłowy rozwój szczęki, sklepienia podniebienia czy żuchwy, jak i zwiększona podatność na próchnicę. Zła pozycja języka wpływa na szereg wad zgryzu, np. tworzenie się zgryzu krzyżowego, otwartego, czy problemy w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego. Wielu pacjentów boryka się również z konsekwencjami w postaci wad wymowy i innych problemów logopedycznych, a nawet komplikacjami laryngologicznymi, takimi jak nieprawidłowy tor oddychania i dalsze, wynikające z tego zaburzenia jak np. bezdech.

Zagadnienie jest bardzo szerokie i dlatego wymaga podejścia systemowego, interdyscyplinarnego. Pomocna będzie praca zespołowa doradcy laktacyjnego, logopedy, fizjoterapeuty/osteopaty i chirurga. Warto zrobić wszystko, co możliwe, aby przywrócić językowi prawidłową funkcję, gdyż to właśnie język odgrywa niebagatelną rolę w procesie mowy, żucia i połykania przez całe życie.