Oligodoncja – wrodzony brak zębów

Dr n. med. lek. dent. Piotr Jurkowski, specjalista protetyki stomatologicznej

Do naszej kliniki trafiają pacjenci zarówno z problemami natury estetycznej, jak i poważnymi wadami szkieletowymi. Jedną z nich jest oligodoncja, czyli wrodzony brak minimum sześciu zębów stałych. Leczenie oligodoncji wymaga bezwzględnie podejścia interdyscyplinarnego.

Kiedy brakuje co najmniej 6 zębów

Oligodoncja jest rzadką wadą rozwojową uzębienia i charakteryzuje się wrodzonym brakiem sześciu lub więcej zębów stałych. Jeśli brakuje 1-5 zębów, mówimy o hipodoncji, zaś brak wszystkich zawiązków zębów mlecznych lub stałych to anodoncja.Brak zawiązków zębowych jest najczęściej spotykanym zaburzeniem rozwojowym uzębienia. Częstość występowania tej nieprawidłowości w uzębieniu stałym waha się od 0,3% (w populacji izraelskiej) do 17,5% w Laponii[i]. Braki zębowe mogą wynikać zarówno z braku zawiązków zębowych, jak i tego, że zawiązki z różnych przyczyn nie wyrznęły się.

Zarówno oligodoncja jak i hipodoncja, mogą występować samodzielnie (jako tzw. wady izolowane), jak i łącznie, w zespole wad uwarunkowanych genetycznie. Najczęściej mamy do czynienia z dysplazją ektodermalną – rzadką chorobą, w której oprócz braku zębów występują inne zaburzenia rozwojowe. Badania przeprowadzone w Norwegii wykazały, że 57% osób z oligodoncją ma także zaburzenia rozwojowe włosów, paznokci i gruczołów potowych.

Oligodoncji, podobnie jak hipodoncji, często towarzyszą inne nieprawidłowości w obrębie układu stomatognatycznego, takie jak zmniejszona żuchwa, szczęka, węższy wyrostek zębodołowy czy mikrodontyczne zęby. Przyczyną tych schorzeń są zwykle mutacje genów, ale mogą to być również choroby wirusowe podczas ciąży czy czynniki środowiskowe.

Leczenie oligodoncji

Wrodzony brak zębów rozpoznajemy na podstawie zdjęć radiologicznych i badania klinicznego. Leczenie zawsze wymaga podejścia interdyscyplinarnego. W zespole spotykają się najczęściej ortodonta, protetyk stomatologiczny i chirurg, a nierzadko również logopeda, fizjoterapeuta czy psycholog.

Pierwszym etapem leczenia stomatologicznego jest szczegółowa diagnostyka warunków zgryzowych (w tym badanie kondylograficzne) i opracowanie planu leczenia. Przed uzupełnieniem braków zębowych, planujemy leczenie ortodontyczne, dzięki któremu stworzymy warunki do przyszłej odbudowy protetycznej. Ze względu na często występujące trudne warunki anatomiczne, nierzadko potrzebne są również takie zabiegi jak augmentacja kości. Jeśli chodzi o rodzaj uzupełnień, rozwiązaniem docelowym najczęściej są korony na implantach. U pacjentów małoletnich (<18 r.ż.), stosowane są rozwiązania tymczasowe, takie jak protezy (stałe lub nakładkowe), o ile nie ma wyraźnych wskazań do wcześniejszej implantacji. Co do zasady implanty zębowe wszczepiane są dopiero po pełnym ukończeniu wzrostu kośćca. Zdarza się jednak, że okoliczności społeczne czy poważne problemy natury psychologicznej dają wskazania do wcześniejszej implantacji.

Wielu pacjentów oligodontycznych wymaga operacji ortognatycznej, choć znaczna część z nich nie decyduje się na nią, wybierając kamuflaż ortodontyczny i kompensację zębową. Odpowiednio zaplanowane i przeprowadzone leczenie kompensacyjne pozwala pacjentom z oligodoncją uzyskać satysfakcjonujące, stałe uzębienie przywracające prawidłowe funkcje żucia, gryzienia, mowy i estetyki.

[i] termedia.pl/f/journals/fo/2014-vol10-number2.pdf