Dr n. med. lek. dent. Piotr Jurkowski

Proteza na implantach – stała czy wyjmowana?

Proteza na implantach to najdoskonalszy sposób odbudowy rozległych braków zębowych oraz bezzębia u pacjentów w różnym wieku. Istnieje kilka rodzajów protez na implantach. W zależności od konstrukcji i sposobu mocowania, wyróżniamy protezy na implantach stałe i wyjmowane. Protezy te bywają różnie nazywane, dlatego chciałbym szczegółowo wyjaśnić, czym jest proteza na implantach i jak może być zbudowana.

Protezy na implantach stanowią alternatywę dla tradycyjnych, znanych od dawna protez ruchomych osiadających, czyli protez opierających się wyłącznie o błony śluzowe pacjenta. Protezy osiadające mogą sprawiać pacjentom wiele kłopotów: ruszać się, wypadać, łamać lub utrudniać wyraźne mówienie. Dodatkowo wielu pacjentów nie akceptuje zasłonięcia protezą podniebienia. Dlatego pacjenci z bezzębiem lub brakiem większości zębów coraz częściej decydują się na różnego rodzaju protezy całkowite mocowane na implantach.

Rodzaje protez na implantach

Protezy na implantach to uzupełnienia protetyczne mocowane na implantach dentystycznych wszczepianych w kość szczęki i/lub żuchwy. Implanty pełnią funkcję korzeni zębów i zapewniają stabilne, mocne podparcie dla protezy. Na implantach mocowany jest tzw. most protetyczny, czyli szereg połączonych ze sobą koron protetycznych imitujących naturalne zęby. Sposób mocowania mostu na implantach bywa różny, podobnie jak różne są materiały z którego może być on wykonany. Dodatkową cechą różnicującą protezy na implantach jest sztuczne dziąsło, czyli imitacja fragmentu tkanek miękkich, którą stosuje się, gdy u pacjenta stwierdzamy bardzo duży zanik kości (tzw. zanik wyrostka zębodołowego) i dziąseł. Most protetyczny, niezależnie od tego czy ze sztucznym dziąsłem czy bez, może być przymocowany do implantów na stałe lub wyjmowany.

Jak widać, pod pojęciem „proteza na implantach” kryje się wiele rożnych rozwiązań, czyli:

1.     Wyjmowane (ruchome) protezy na implantach:

Ruchome protezy na implantach to tzw. protezy nakładowe (overdenture). Mamy dwa podstawowe sposoby mocowania takich protez:

·       Protezy na „klik” na implantach

Taka proteza  utrzymuje się na miejscu dzięki zaczepom kulowym lub zatrzaskom cylindrycznym (tzw. system Locator) umieszczonym z jednej strony na implancie, z drugiej w matrycy protezy. Tzw. lokatory są to małe, metalowe elementy przymocowane na stałe do implantów zębowych, które służą jako punkty zaczepienia dla protezy. Uogólniając pacjent samodzielnie zakłada i zdejmuje taką protezę ruchomą na implantach za pomocą mechanizmu typu "klik".

Do utrzymania tego typu protezy potrzebne są minimum 2 implanty w żuchwie (łuku dolnym) i 4 w szczęce (łuk górny). Im większa liczba implantów tym proteza będzie stabilniejsza, a wielkość płyty podniebiennej ograniczona (przy 6-8 implantach jest ona minimalna).

·       Proteza na belce na implantach

Innym sposobem mocowania protezy wyjmowanej na implantach jest belka retencyjna. Belka przypomina metalowy drążek przytwierdzony na stałe do implantów i łączący je ze sobą. Do takiej belki pacjent samodzielnie mocuje protezę. Belka zapewnia dodatkową stabilizację implantów, które są ze sobą „zszynowane” i skuteczniej przeciwstawiają się działaniu poziomych sił wyważających. Powierzchnia protezy, a więc to, czy pokrywa również podniebienie – zależy od liczby wszczepionych implantów. Jeśli mamy dwa implanty w żuchwie lub 4 w szczęce to proteza musi być rozległa i opierać się również o błonę śluzową, żeby nie przeciążyć implantów.

Proteza – na zatrzaskach czy na belce - co wybrać?

Wybór rodzaju protezy ruchomej na implantach zależy w dużej mierze od warunków anatomicznych, a więc stanu i ilości kości. Belka zapewnia lepszą retencję i stabilizację niż same zaczepy, a dodatkowo stabilizuje implanty łącząc je ze sobą. Nie zawsze jednak mamy miejsce na belkę, szczególnie jeśli wyrostek zębodołowy jest wysoki i dobrze zachowany. Wówczas może zabraknąć miejsca w zwarciu, aby zmieścić belkę pod protezą. W takim przypadku rekomendujemy albo stały most na implantach albo protezę ruchomą opartą o pojedyncze, niskie zaczepy, które zajmują mniej miejsca w wymiarze pionowym niż belka.

Z czego zrobiona jest proteza ruchoma na implantach?

Jeśli chodzi o materiały, z których wykonana może być ruchoma proteza na implantach, to mamy tu kilka opcji. Pierwszą z nich jest akryl, z którego może być wykonany zarówno fragment dziąsła, jak i korony zębów. Zęby można wykonać również z materiału kompozytowego na dziąśle akrylowym. Najszlachetniejszym i najbardziej estetycznym rozwiązaniem jest jednak porcelana (na dziąsło – różowa, na most – w kolorze zębów).

Czy proteza zębowa musi być wyjmowana na noc?

Błona śluzowa odpoczywa w czasie snu od wywieranego przez cały dzień ucisku protezy, dlatego protezy rozległe, szczególnie akrylowe, powinny być wyjmowane na noc z jamy ustnej. Jeśli natomiast proteza opiera się głównie na implantach i jest mało rozległa, to nie ma potrzeby wyjmowania jej z ust na każdą noc.

Istnieją sytuacje, w których wskazane jest pozostawianie protezy (nawet całkowitej) w jamie ustnej na czas snu, np. w zaburzeniach pracy stawów skroniowo-żuchwowych. Pozostając w protezie na czas snu, odciążamy stawy. Niebagatelne znaczenie ma tu jednak materiał, z którego wykonana jest proteza. Akryl, jako słaby przewodnik ciepła, z dużym prawdopodobieństwem spowoduje odparzenia, zaś metal, który dobrze przewodzi ciepło, nie będzie szkodził błonie śluzowej. Dlatego protezy z elementami metalowymi mogą pozostawać na noc w jamie ustnej, a akrylowe nie powinny.

2.    Stałe protezy na implantach 

Kolejną grupą protez mocowanych na implantach są protezy stałe. Tego typu protezy należą do najbardziej precyzyjnych i nowoczesnych uzupełnień protetycznych. Są też najwygodniejsze dla pacjenta, który nie musi martwić się o ruchomość protezy – traktuje ją jak swoje naturalne zęby i nie musi wyjmować na noc.

Stałe protezy na implantach znane są pod wieloma nazwami, np. All-on-X (gdzie X oznacza liczbę implantów, jaką potrzebujemy wszczepić, aby stabilnie utrzymać protezę), czy też All-on-6 lub All-on-4 ™. Mogą zawierać fragment sztucznego dziąsła lub nie:

• Stałe protezy na implantach ze sztucznym dziąsłem - sztuczne dziąsło stosowane jest w przypadku dużego zaniku kości (wyrostka zębodołowego) i dziąseł. Brak sztucznego dziąsła w takim wypadku wywołałby nienaturalny efekt estetyczny (ekstremalnie długie zęby). Sztuczne dziąsło w tego typu protezach wykonane jest najczęściej z różowej porcelany.

• Stałe protezy na implantach bez sztucznego dziąsła – most protetyczny na implantach - W sytuacji, kiedy pacjent ma wystarczającą ilość tkanek własnych, można odtworzyć zęby bez zastosowania sztucznego dziąsła. Wówczas najlepszym rozwiązaniem będzie proteza stała w formie mostu protetycznego mocowanego na stałe bezpośrednio na implantach. Liczba implantów potrzebnych do stabilnego zamocowania mostu bywa różna i w dużej mierze zależy od warunków anatomicznych pacjenta, o czym szerzej piszemy tutaj.

Proteza na implantach - stała czy wyjmowana? 

Decyzja co do wyboru rodzaju  protezy na implantach powinna opierać się o wielokierunkową analizę: badań obrazowych, sytuacji anatomicznej pacjenta, jego potrzeb estetycznych, funkcjonalnych i  możliwości budżetowych.

Protezy wyjmowane mogą być stosowane przy mniejszej liczbie implantów i są bardziej przystępne cenowo. Protezy stałe są droższe, ale zapewniają większy komfort i estetykę. Osoby ceniące wygodę i wygląd naturalnych zębów częściej wybierają protezy stałe. Protezy wyjmowane mogą być lepszym wyborem dla pacjentów, którzy preferują łatwą konserwację. Protezy stałe wymagają odpowiedniej ilości i jakości kości. Jeśli pacjentowi brakuje nie tylko zębów, ale nastąpił już zanik kości oraz dziąseł, właściwym rozwiązaniem może być proteza ruchoma ze sztucznym dziąsłem lub proteza stała ze sztucznym dziąsłem. Jeśli zanik tkanek jest bardzo duży i istnieje potrzeba odtworzenia protezą całych zanikłych wyrostków zębodołowych to lepszym wyborem od protezy stałej będzie prawdopodobnie proteza ruchoma na implantach. Argumentem będzie tu  kwestia utrzymania higieny i oczyszczania protezy z resztek pokarmowych. W przypadku protezy stałej, pacjent musiałby sięgać irygatorem głęboko do sklepienia przedsionka, aby starannie usuwać resztki pokarmowe. Taki zabieg bywa dla pacjenta trudny w realizacji.