Stomatologia precyzyjna: czym jest kondylografia?

Od niedawna w Dorotowska Dental Clinic pacjenci mogą wykonać specjalistyczne badanie kondylograficzne, czyli elektroniczne badanie stawów skroniowo-żuchwowych. Jest to ważny element precyzyjnej diagnostyki stomatologicznej, pozwalający m.in. na wykrywanie przyczyn problemów z żuciem czy połykaniem pokarmów, a także mówieniem. Na czym polega i jak przebiega badanie kondylograficzne?

Odpowiedzialne podejście do leczenia schorzeń jamy ustnej wymaga poznania źródeł problemów, a nie tylko leczenia ich objawów. Dlatego tak ważna jest staranna i kompleksowa diagnostyka. Przykładowo, nie odbudowujemy od razu startych zębów, lecz szukamy najpierw przyczyny ich ścierania. Takie podejście znacznie poprawia skuteczność leczenia w długiej perspektywie.

Kondylografia jest niezwykle precyzyjnym narzędziem diagnostycznym umożliwiającym analizę funkcji stawów skroniowo-żuchwowych. W Polsce badanie to jest wciąż rzadkością ze względu na ograniczoną liczbę lekarzy stomatologów posiadających kwalifikacje do jego wykonywania, a także wysoki koszt samego urządzenia.
W moim przekonaniu kondylografia jest podstawowym, obok tomografii komputerowej, narzędziem diagnostycznym w nowoczesnej stomatologii.

Dlaczego kondylografia?
Badanie kondylograficzne ma szerokie zastosowanie zarówno w czasie leczenia zaburzeń skroniowo-żuchwowych, planowania leczenia ortodontycznego, jak i protetycznej rekonstrukcji zwarcia.

W przypadku nieprawidłowości w funkcjonowaniu stawów skroniowo-żuchwowych objawiających się ich bólem lub bólem mięśni odpowiedzialnych za ich ruchy, jak również trzaskami lub ograniczoną ruchomością żuchwy, leczenie bez kondylografii jest często mało skuteczne i trudne w realizacji. W czasie badania widoczna jest np. kompresja, czyli ucisk w stawie, który może być źródłem bólu. Dzięki kondylografii dowiadujemy się o ile milimetrów należy odciążyć stawy, aby ten ucisk wyeliminować. W przypadku trzasków spowodowanych przemieszczeniem krążków stawowych, znajomość koordynatów przestrzennego położenia żuchwy, w których trzaski te „znikną” wydaje się być również nie do przecenienia.
W czasie planowania leczenia ortodontycznego wyniki kondylografii decydują często o tym czy wada zgryzu może być wyleczona przy użyciu aparatu ortodontycznego czy też konieczna będzie operacja ortognatyczna. Widoczna na wykresach anatomia stawów podpowiada również, jaki będzie skutek ortodontycznych przesunięć zębów. Dla przykładu, żuchwa może spontanicznie przesunąć się do przodu po poszerzeniu górnego łuku zębowego gdy stawy są płaskie, a nie wykona tego ruchu, kiedy są strome.
Protetyczne odbudowy zwarcia mające miejsce w przypadku patologicznego starcia zębów lub po zakończeniu leczenia ortodontycznego, bez kondylografii opierają się jedynie na danych statystycznych na temat budowy stawów. W praktyce oznacza to na przykład, że jeśli jeden pacjent ma guzek stawowy nachylony pod kątem 60 stopni, a drugi pacjent 20 stopni, to statystycznie nachylenie u obydwu pacjentów wynosi 40 stopni i na tej podstawie wykonywane są np. korony zębów. Po ich instalacji może okazać się, że u pierwszego pacjenta w czasie żucia pokarmu przestrzeń między zębami będzie tak duża, że żucie stanie się nieefektywne, a u drugiego pacjenta zęby będą o siebie zawadzały. Dlatego, aby indywidualnie i precyzyjnie wykonać uzupełnienia protetyczne warto zarejestrować ruchy wyrostków kłykciowych stawów skroniowo-żuchwowych za pomocą specjalistycznych urządzeń: kondylografu oraz artykulatora odwzorowującego zarejestrowane ruchy.

Na czym polega kondylografia?
Badanie kondylograficzne polega na wyznaczeniu rzeczywistej osi zawiasowej stawów skroniowo żuchwowych oraz ocenie ich funkcjonowania.

Dokonuje się tego za pomocą górnego i dolnego łuku twarzowego, połączonych rylcem, który wykreśla na elektronicznej płytce tory ruchów żuchwy. Zapis umożliwia przeniesienie modeli do artykulatora w takiej samej relacji względem stawów, jaka ma miejsce u pacjenta. Dzięki tej operacji lekarz i technik dentystyczny są w stanie dokładnie symulować ruchy żuchwy pacjenta w laboratorium, bez jego obecności.

Badanie umożliwia m.in. zaprojektowanie precyzyjnych uzupełnień protetycznych, które po przeniesieniu do jamy ustnej pacjenta będą "pasowały" w zgryzie umożliwiając żucie, mowę, połykanie we właściwy sposób i bez dolegliwości bólowych, zachowując najwyższe wymogi estetyczne.
Poza protetyką, kondylografia ma także wiele innych zastosowań, np. wykrycie nieprawidłowości w budowie więzadeł stawowych, pracy mięśni żucia, przemieszczeń krążka stawowego czy kompresji struktur stawowych. Są to dane niezbędne do postawienia prawidłowej diagnozy i stworzenia spersonalizowanego planu leczenia

Przebieg badania kondylograficznego
Badanie kondylograficzne trwa około dwóch godzin i wskazane jest szczególnie u pacjentów:

z objawami zaburzeń skroniowo-żuchwowych (ból mięśni/stawów skroniowo-żuchwowych, trzaski, trzeszczenia, ograniczona ruchomość żuchwy)
z objawami ścierania się zębów (atrycji), nawracających uszkodzeń szkliwa (erozji) i pęknięć zębów, rozchwiania i przemieszczania się zębów
w czasie planowania i kontroli leczenia protetycznego
w czasie planowania i kontroli ortodontycznego

Przed rozpoczęciem badania niezbędne jest przygotowanie indywidualnych gipsowych modeli szczęki i żuchwy pacjenta, które docelowo zostaną zamontowane w artykulatorze, czyli symulatorze ruchów żuchwy.

Podczas badania za pomocą mechanizmu łączącego czaszkę z żuchwą rejestrowane są ruchy żuchwy w różnych położeniach, w tym podczas mówienia, połykania czy gryzienia. Początkowo ruchy rejestrowane są analogowo (praca rysika), a następnie komputerowo.

Dane zostają przeniesione do artykulatora z zamontowanymi modelami łuków zębowych pacjenta. Dzięki temu artykulator zostaje zaprogramowany dokładnie tak, jak zbudowany jest staw skroniowo-żuchwowy pacjenta. Ostatnim etapem badania jest kompleksowa analiza uzyskanych wyników przez lekarza i w konsekwencji ustalenie właściwego planu leczenia.