Dr n. med. lek. dent. Piotr Jurkowski, specjalista protetyki stomatologicznej

Rodzaje licówek porcelanowych

Materiałem, z którego powszechnie wykonuje się licówki jest ceramika, zamiennie nazywana porcelaną. Mamy do wyboru różne rodzaje licówek porcelanowych. Ze względu na bardzo wysoką wytrzymałość i doskonałą estetykę w moim rankingu licówek wygrywają licówki cyrkonowe. Dlaczego?

Co to są licówki?

Licówki przypominają cienkie płatki ceramiczne mocowane do zębów. Licówki to trwały i wysoce estetyczny sposób protetycznej odbudowy estetyki uśmiechu, szczególnie w odcinku przednim łuków zębowych,  alternatywny do odbudowy kompozytowej (tzw. bondingu).

Gabinety stomatologiczne oferują licówki z różnych materiałów, a nazewnictwo używane w ich opisach często budzi dezorientację pacjentów. Na forach internetowych i w grupach dyskusyjnych padają pytania: co wybrać: porcelanę, ceramikę, kompozyt, cyrkon, a może e-max? Dla pacjenta ma być po prostu ładnie i trwale, a taki wachlarz określeń wprowadza pewien zamęt komunikacyjny.

Z czego robione są licówki?

Materiałem, z którego tradycyjnie wykonuje się licówki jest ceramika. Ceramikę możemy dzielić ze względu na pochodzenie materiału. W naturalnej ceramice większość składników stanowią kopaliny, zaś w syntetycznej - składniki, które powstały w procesie przemysłowym. Współcześnie przez ceramikę rozumiemy różne  tworzywa, w trakcie otrzymywania których istotnym procesem jest obróbka cieplna. Materiały ceramiczne mogą różnić się między sobą właściwościami mechanicznymi i estetycznymi.

Do najczęściej używanych w stomatologii materiałów ceramicznych należą:

·       ceramika szklana, która obejmuje materiały skaleniowe i krzemowo-litowe, 

·       ceramika tlenkowa, do której zalicza się materiały na bazie tlenku glinu i dwutlenku cyrkonu.

Czy licówki muszą być z porcelany?

Powszechnie używana w protetyce stomatologicznej nazwa „porcelana” odnosi się do wszystkich grup ceramicznych i jest materiałem najczęściej wykorzystywanym w protetyce stomatologicznej. Pojęcia „porcelana” i „ceramika” stosujemy wymiennie. Z porcelany wykonuje się nie tylko licówki, ale również korony, mosty i uzupełnienia protetyczne typu inlay / onlay.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że licówki ceramiczne mogą posiadać budowę warstwową (np. licówki skaleniowe) lub monolityczną (np. licówki e-max, licówki cyrkonowe).

Porcelanowe licówki skaleniowe

Za najszlachetniejsze uważane są tradycyjne licówki porcelanowe z ceramiki skaleniowej (inaczej feldszpatowej). Licówki skaleniowe są również najdroższe i najtrudniejsze w wykonaniu ze względu na kruchość materiału. Wykonuje się je ręcznie i napala warstwowo. Więcej na temat procesu powstawania licówek skaleniowych pisaliśmy tutaj.

Licówki skaleniowe wymagają przy mocowaniu najmniejszej ingerencji w strukturę zęba spośród wszystkich rodzajów licówek, jednak nie w każdej sytuacji klinicznej stanowią one najlepszy wybór. W praktyce porcelanowe licówki skaleniowe stosujemy rzadko, np. kiedy pacjent potrzebuje drobnej, ale wymagającej modyfikacji koloru i/lub kształtu  pojedynczych zębów (np. wydłużenia > 1 mm). U osób posiadających silne mięśnie żucia, mocno zaciskających zęby, korzystniejsze może być zastosowanie twardszego materiału. Licówek skaleniowych nie polecamy pacjentom z bruksizmem.

Podsumowując, licówkę skaleniową możemy zastosować, kiedy oczekiwane zmiany estetyczne są niewielkie i dyskretne.

Porcelanowe licówki e-max

E-max to określenie porcelanowych licówek zębowych wykonanych z dwukrzemianu litu. W systemach typu e-max licówki wykonywane są maszynowo w systemie CAD/CAM z gotowych bloczków dwukrzemianowo-litowych. Każdy bloczek posiada certyfikat materiałowy, gwarantujący najwyższą jakość ceramiki.

Jeszcze do niedawna licówki porcelanowe z dwukrzemianu litu były najczęściej stosowanym rozwiązaniem w gabinetach stomatologicznych ze względu na wysoką estetykę i dobre właściwości mechaniczne (ok. 400 MPa). Bloczki ceramiczne, z których wykonywane są licówki e-max różnią się odcieniami i stopniem przezierności, co sprawia, że są one praktycznie nie do odróżnienia od naturalnych zębów. Dodatkową zaletą  licówek e-max dla wielu lekarzy jest możliwość ich cementowania adhezyjnego – dość skomplikowanego, lecz pewnego sposobu montowania, który wymaga ograniczonego zakresu preparacji zębów.

Porcelanowe licówki cyrkonowe

Porcelanowe licówki cyrkonowe to licówki z ceramiki tlenkowej, a ściślej z dwutlenku cyrkonu. Do niedawna tlenek cyrkonu w stomatologii znajdował zastosowanie przede wszystkim w koronach, głównie ze względu na swoją ograniczoną przezierność, a co za tym idzie niewystarczającą dla licówek estetykę. Była ona rekompensowana niezwykle wysoką wytrzymałością mechaniczną, co w przypadku zębów trzonowych ma priorytetowe znaczenie.

Chcąc uzyskać wysoce estetyczną odbudowę cyrkonową, technicy pokrywali cyrkon warstwami ceramiki skaleniowej, jednak takie rozwiązanie niosło ze sobą ryzyko powstawania odprysków porcelany skaleniowej od podbudowy z tlenku cyrkonu. Dziś, dzięki postępowi technologii, problem został rozwiązany, a ceramika tlenkowa zyskuje zdecydowaną przewagę nad pozostałymi rodzajami ceramiki, również jeśli chodzi o licówki.

Cyrkonowe bloczki Multilyer

Dzięki dostępnym dziś cyrkonowym bloczkom Multilayer o 9 warstwach koloru i przezierności, dotychczasowe ograniczenie w stosowaniu tlenku cyrkonu ze względu na gorszą estetykę przestało być problemem. Współczesne licówki cyrkonowe rewelacyjnie oddają naturalną gradację każdego koloru naturalnych zębów, a wzbogacone ręczną pracą technika ceramisty stają się doskonałymi elementami odbudowy również w odcinku przednim. Monolityczna budowa takiej licówki znacząco podnosi jej trwałość. Licówki cyrkonowe doskonale sprawdzą się również w przypadku potrzeby maskowania martwych zębów, które znacznie zmieniły odcień na ciemniejszy.

Najtrwalszy materiał na licówki - cyrkon

Cyrkon, a dokładniej tlenek cyrkonu, jest obecnie najtrwalszym materiałem na licówki. Jego podstawową zaletą jest niezwykła odporność na siły zgryzowe (wytrzymałość na zginanie wynosi między 800 a 1200 MPa). Poza doskonałymi parametrami wytrzymałościowymi, cechuje go wysoka biokompatybilność, co sprzyja zapobieganiu chorobom przyzębia, w tym paradontozie. Cyrkon nie uczula. Wysoka gęstość materiału powoduje nieprawdopodobną odporność na przebarwienia i ścieranie. Licówki cyrkonowe są optymalnym rozwiązaniem dla osób z bruksizmem. 

Podobnie jak w systemie e-max, każdy bloczek cyrkonowy posiada certyfikat materiałowy, gwarantujący najwyższą jakość ceramiki.

Adhezja na cyrkonie jest możliwa

Profesjonaliści radzą już sobie również z kwestią adhezyjnego mocowania licówek cyrkonowych, choć w wielu gabinetach wciąż bywa to wyzwaniem. Adhezja na cyrkonie jest możliwa. Pokrywanie cyrkonowych prac protetycznych specjalnymi powłokami (tzw. dwukrzemowo-litową warstwą Fuse czy primerem MDP) to przykładowe rozwiązania sprawiające, że licówki cyrkonowe trzymają się zębów równie mocno, co te z ceramiki szklanej. Nowoczesne rozwiązania i umiejętności techników ceramistów sprawiają również, że licówki cyrkonowe wymagają mniejszego stopnia preparacji (szlifowania) zębów niż licówki e-max, co jest ich dodatkowym atutem.

Jaki rodzaj licówek wybrać?

Wybór licówek powinien zawsze mieć miejsce po konsultacji z lekarzem protetykiem. Decyzja powinna być oparta na wiedzy, jak pracują stawy i mięśnie żucia pacjenta, czy mocno zaciska on zęby, a także jakie ma preferencje estetyczne i jaki efekt chciałby osiągnąć licówkami. Innymi słowy wybór rodzaju licówki zawsze zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta i powinien być dokonywany w ścisłym porozumieniu z lekarzem.

Ze względu na doskonałe właściwości biomechaniczne i wysoką estetykę, zdecydowaną większość licówek proponowanych moim pacjentom stanowią dziś monolityczne licówki cyrkonowe.