Lek. dent. Aleksandra Dąbrowska 

Japońska szkoła ortodoncji:  jak uniknąć operacji i ekstrakcji w leczeniu ortodontycznym?

W tradycyjnej szkole ortodoncji nieprawidłowości zębowe leczy się często „objawowo”, czyli „prostując zęby”. W odróżnieniu od tego, założeniem japońskiej szkoły ortodoncji jest odejście od myślenia o zębach w kategoriach mechanicznych i traktowanie ich jako elementu większego systemu funkcjonalnego. Kluczową rolę odgrywa tu prawidłowa okluzja.

Pacjenci często mówią mi, że odwiedzili kilku ortodontów i każdy z nich ma inny pomysł na leczenie. Tak może być ze względu na to, że istnieją różne koncepcje leczenia ortodontycznego.

W tradycyjnej szkole ortodoncji, wady zgryzu i nieprawidłowości zębowe leczy się często „objawowo”, czyli koncentrując się na skutku (najczęściej „krzywych” zębach czy wysuniętej szczęce). Mam tu na myśli m.in. ekstrakcje stłoczonych zębów czy operacje chirurgiczne. Można to obrazowo porównać do leczenia alergii podawaniem leków antyalergicznych łagodzących objawy. Nie jest to nic złego - jest to jedna z metod postępowania i w wielu przypadkach ma swoje uzasadnienie. Jednak w nowoczesnej ortodoncji coraz większą wagę przykładamy do przyczyn powstawania nieprawidłowości i ich możliwie wczesnej eliminacji. Odnosząc to do przywołanej alergii – szukamy źródła alergicznej reakcji organizmu i staramy się je wyeliminować z życia. Takie podejście w wielu przypadkach sprawia, że udaje się uniknąć ingerencji chirurgicznej i usuwania zdrowych zębów. Potrzebny jest do tego czas i szersze, interdyscyplinarne spojrzenie na problem, z jakim przychodzi do ortodonty pacjent.

Japońska szkoła ortodoncji – tajemnica tkwi w okluzji

Japońska szkoła ortodoncji bazuje na koncepcji VieSID, czyli wiedeńskiej szkole stomatologii (Vienna School of Interdisciplinary Dentistry) profesora Rudolfa Slavicka, o której szerzej pisał już na naszym blogu dr n.med. Piotr Jurkowski (link tutaj). Punktem wyjścia do zrozumienia idei VieSID jest wiedza na temat okluzji, czyli kontaktów pomiędzy górnymi a dolnymi zębami (czym jest okluzja szerzej piszemy tutaj). Choć koncepcja VieSID odnosi się przede wszystkim do protetyki stomatologicznej, to jej rozszerzenie na ortodoncję ma swoje źródło w pracach wybitnego japońskiego profesora ortodoncji Sadao Sato, ikony tzw. ortodoncji ortognatycznej, nazywanej japońską szkołą ortodoncji. Koncepcje prof. Slavicka i prof. Sato oparte są na wspólnym fundamencie zrozumienia zasad okluzji i wspólnie tworzą tzw. japońsko-wiedeńską szkołę stomatologii.

Podstawowym założeniem japońskiej szkoły jest odejście od myślenia o ortodoncji w kategoriach mechanicznych i traktowanie zębów jako elementu większego systemu funkcjonalnego odpowiedzialnego m.in. za mówienie, połykanie czy wyrażanie emocji. Według prof. Sato ortodonta musi podchodzić do problemu interdyscyplinarnie i rozpatrywać go w kontekście uwarunkowań neurologicznych, otolaryngologicznych czy nawet ortopedycznych, zaś wszelkie podejmowane przez niego działania muszą być poprzedzone precyzyjnymi badaniami diagnostycznymi. Tylko wówczas możliwe będzie osiągnięcie pozytywnych, a więc również trwałych wyników leczenia. Nieinwazyjna terapia ortognatyczna umożliwia przy tym korektę nawet poważnych szkieletowych wad zgryzu otwartego, II klasy, III klasy, zgryzu krzyżowego.

Metody leczenia w japońskiej szkole ortodoncji:

·         Podstawową metodą leczenia w japońskiej szkole ortodoncji jest kontrola płaszczyzny okluzyjnej. Diagnoza i planowanie leczenia opiera się zawsze o analizę cefalometryczną oraz kondylograficzną. Czym jest kondylografia pisaliśmy szczegółowo tutaj.

·         Duże znaczenie ma wczesne rozpoznanie problemu u najmłodszych pacjentów i eliminacja nieprawidłowych nawyków czy postawy jamy ustnej, które oddziałują na kierunek wzrostu szczęk i twarzy, i w konsekwencji powstanie wady (tzw. ortotropia – więcej na ten temat pisałam tutaj).

·         Unikatowym narzędziem w tej metodzie jest możliwość wyznaczenia i zastosowania pozycji terapeutycznej – TRP, która pozwala zmienić niekorzystne ustawienie szczęk w zależności od charakteru wady np. wada szkieletowa czy zaburzenia w stawie skroniowo – żuchwowym i prowadzić bardziej ukierunkowane leczenie ortodontyczne. Pozycję można zmienić przez zastosowanie overlayów ortodontycznych z materiału kompozytowego (więcej tutaj).

·         Istotnym narzędziem leczenia metodą japońską jest technika drutu doginanego (MEAW), która wpływa na zmianę płaszczyzny okluzyjnej i zmianę osi zębów bocznych, co umożliwia odzyskanie miejsca na stłoczone zęby i zapewnienie prawidłowego podparcia dla zębów bocznych.

·         Stosowane są również inne druty ortodontyczne klasy premium, np. GUMMETAL® - nowy stop beta tytanu wykazujący doskonałe właściwości gumy.

·         Duże znaczenie ma eliminacja stłoczeń zębów w tylnym odcinku szczęki i żuchwy, wynikających najczęściej z obecności zatrzymanych „ósemek" i niekorzystnego nachylenia zębów bocznych. Ekstrakcja „ósemek” i poprawa ustawienia zębów bocznych pozwala na  rozładowanie w ten sposób stłoczenia w odcinkach tylnych przy jednoczesnym wykorzystaniu możliwości zmiany wysokości i kąta nachylenia okluzji, często wystarczy, aby leczenie zakończyło się sukcesem.

·         Zastosowanie mają również inne metody wspomagające ruchy zębów (np. mikroimplanty ortodontyczne czy kortykotomia – więcej tutaj)

Prawidłowa okluzja najlepszą retencją

Integralnym elementem każdego leczenia ortodontycznego jest leczenie retencyjne, trwające nierzadko dożywotnio. Celem retencji jest utrwalenie efektów leczenia. Jeśli jednak okluzja pozostaje nieprawidłowa, nie ma takiej siły, które zmusiłaby zgryz do pożądanego przez lekarza i pacjenta ustawienia. Dlatego też w wielu przypadkach leczenia przeprowadzonego zgodnie z założeniami japońskiej szkoły ortodoncji, nie ma konieczności stosowania aparatów retencyjnych tak długo jak w standardowych metodach leczenia ortodontycznego. Według prof. Sato najlepszym retainerem jest eliminacja przyczyn wady zgryzu oraz naturalna i prawidłowa okluzja. To podstawowy warunek stabilizacji leczenia w ujęciu długoterminowym.